Het Stap-budget komt eraan!

26 september 2019

Stimulans van de ArbeidsmarktPositie (Stap) is de nieuwste loot aan het stammetje met scholingspotten voor werkenden. Bevestigd in de begroting voor 2020, en vooral bedoeld voor flexwerkers en werkzoekenden en mensen in krimpberoepen. Invoering gaat nog wel een jaar duren. Hoe zit de nieuwe regeling in elkaar en wat is er nu al aan scholingssubsidies en scholingsactiviteiten?

Dat de arbeidsmarkt tussen nu en 2030 ingrijpend verandert, daar twijfelt bijna niemand meer aan. En dat komt niet alleen door de opkomst van robots en computers, maar ook door maatschappelijke ontwikkelingen. Zo zal de vergrijzing de vraag naar zorgpersoneel verder laten stijgen. En monteurs en installateurs krijgen heel andere opdrachten omdat het land langzaam maar zeker van het gas af gaat.

Niet alleen jongeren

Al die nieuwe taken zou je bij voorkeur aan jongeren willen geven. Zij moeten er het langst mee doorwerken. Maar Nederland vergrijst, er zijn domweg niet genoeg jongeren om dit aan ‘uit te besteden’. Ook kunnen de opleidingen niet snel genoeg volledig geschoolde mensen afleveren. Het hoeft ook niet alleen door jongeren te worden gedaan. Er zijn nu al meer ouderen dan jongeren op onze arbeidsmarkt.

Heel veel scholing is nodig

Miljoenen mensen moeten een ander beroep leren, of een andere invulling aan hun beroep geven. Steeds meer sectoren hebben te maken met een tekort aan goed gekwalificeerd personeel. In de onderwijs en de zorg, waar dat tekort al vrij lang speelt, hebben ze goede ervaringen opgedaan met aparte opleidingsprogramma’s voor zij-instromers en duale leer-werkroutes. De komende 10 jaar is er heel veel bij- en omscholing nodig, zowel bij de overheid als in het bedrijfsleven.

Vaak met subsidies…

De vraag die daar direct bij komt kijken is: wie gaat dat betalen. Ongeveer 17 procent van de bedrijven ontving in 2015 subsidies of andere bijdragen voor de bekostiging van bedrijfsopleidingen. Van hen ontving 73 procent een uitkering van een opleidingsfonds. Vooral de middelgrote en kleine bedrijven financieren cursussen hieruit. Grote bedrijven gebruiken meer subsidies van overheden en de EU. Ook profiteren zij vaker van belastingmaatregelen bij de scholing van personeel, zoals vrijstellingen.

.. en door externe opleiders

Zo’n 70 procent van de bedrijven die cursussen aanboden werkte samen met externe cursusaanbieders, meestal particuliere opleidingsinstituten. Daarna volgen cursussen bij leveranciers en/of moeder- en dochterbedrijven (25%) en mbo-instellingen (roc’s, aoc’s of vakinstellingen) met 23 procent. Vooral grote bedrijven schakelen mbo-instellingen, hogescholen en universiteiten in. Zo blijkt uit cijfers van het CBS uit 2015.

Het ministerie zet Stap-pen

Er gebeurt dus al veel, zowel op landelijk, regionaal als lokaal niveau. En ongeveer 1,3 miljoen werknemers hebben nu al, via cao-afspraken, recht op een individueel ontwikkelbudget. Maar lang niet iedereen maakt daar gebruik van, of kan dat doen. Daarom is het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) met een nieuwe subsidie gekomen (Stap). Maar ook met een digitaal overzicht van ieders individuele scholingsmogelijkheden. Het ministerie wil ook de belastingregels rond private leerbudgetten verduidelijken. En de ministers werken aan een flexibeler opleidingsaanbod, zodat een opleiding beter te combineren is met werk en privé.

De verkeerde groepen scholen zich

Stap moet de vervanger worden van de fiscale scholingsaftrek, die nu nog bestaat. Het kabinet is daar niet erg tevreden over. Vooral hoger opgeleiden gebruiken de aftrekregeling. En deze mensen doen al relatief veel aan om-, her- en bijscholing. De mensen die het meeste baat hebben bij bijscholing zijn “helaas vaak ook de mensen die er het minst gebruik van maken. Denk aan flexwerkers, werkzoekenden en werkenden in krimpberoepen, zoals verkoop- en administratief medewerkers”, aldus het ministerie in een persbericht. “Zij lopen het hoogste risico om werkloos te worden of langdurig te blijven.” Omdat het STAP er nog niet is vanaf 1 januari 2020, blijft volgend jaar de huidige fiscale scholingsaftrek nog mogelijk, stelt het ministerie in een Kamerbrief.

Nog meer geld?

Tijdens de de behandeling van Wet Arbeidsmarkt in balans (WAB) heeft het kabinet 60 miljoen beschikbaar gesteld voor een programma Leven Lang Ontwikkelen. Hiervan is bijna 11 miljoen al overgeboekt naar het ministerie van OCW ten behoeve van extra subsidiëring van bbl-plekken in de sectoren landbouw, recreatie en horeca. In het Pensioenakkoord zijn ook afspraken gemaakt over duurzame inzetbaarheid, vervroegde uittreding en een minder snel stijgende AOW-leeftijd. Het kabinet denkt aan een structureel budget van 10 miljoen euro per jaar voor duurzame inzetbaarheid. Over hoe dat geld beschikbaar komt, en per wanneer is nog niet veel bekend. De liefhebbers kunnen paragraaf 2.2 uit de Miljoenennota erop nalezen.

Zo moet Stap werken

Iedereen (werkend of niet) kan zich straks online aanmelden voor het STAP-budget en aangeven welke opleiding hij of zij wil volgen. Een breed scala aan opleidingen en cursussen komt in aanmerking. Het UWV moet de regeling gaan uitvoeren. Bij de beoordeling kijkt het UWV of iemand al recht heeft op studiefinanciering of andere vormen van publieke financiering van onderwijs. Na goedkeuring van de aanvraag wordt het budget direct uitbetaald aan de opleidingsinstelling en kan de aanvrager beginnen met de opleiding. Als het budget is uitgeput, worden nieuwe aanvragen die periode niet meer toegekend.

Klinkt bekend?

De nieuwste kabinetsplannen doen ergens aan denken. Zo hadden we in 2017 de persoonlijke of individuele leerrekening, een plan van de voormalig GroenLinks-leider Sap. De overheid zou voor iedereen een geblokkeerde leerrekening moeten openen. Het budget zou komen van de overheid, werkgevers en van de budgethouder zelf. Wie een opleiding wil volgen, betaalt dat zelf met geld van de geblokkeerde rekening. Ook in dit plan-Sap: een digitaal cv waarin alle kennis én ervaring van de eigenaar wordt vastgelegd.

Persoonlijke ontwikkelrekening

Het Plan-Sap deed al sterk denken aan de persoonlijke ontwikkelrekening die de Sociaal Economische Raad (SER) ook in 2017 voorstelde. Dat plan omvatte een Periodieke Arbeidsmarktscan (PAS) die elke werkende een actueel beeld zou geven van zijn inzetbaarheid. Nieuw in te richten ‘loopbaanwinkels’ moeten deze PAS aanbieden, en werkenden en werkzoekenden ondersteunen.

Dit is het belangrijkste

Laten we aannemen dat deze plannen zijn opgegaan in de Stap die deze regering wil zetten. En los van elk overheidsplan doen bedrijven gelukkig zelf al steeds meer aan de scholing en ontwikkeling van hun mensen. Daarbij geldt als belangrijkst uitgangspunt voor bijna elke werknemer: zelf kunnen kiezen waar je je in ontwikkelt. En daar hoort een individuel leerbudget bij, vindt ook bijna iedereen. Geen collectieve scholingsbudgetten dus, waarbij iedereen hetzelfde leert. Wat het nog ingewikkelder maakt: generaties leren anders. Zo leren ouderen anders dan jongeren. Toch wijzen veel signalen dezelfde kant uit, als het gaat om een Leven Lang Leren om Langer te kunnen Doorwerken. Het gaat om persoonlijke ontwikkeling.